Bokomtale: Levande stein

 

Levande stein

Jon Fosse

Samlaget, 2015

Kvifor eg skriv så mykje om Jon Fosse? Godt spørsmål. Han er ikkje ein av yndlingsforfattarane mine. Ja, sant å seie synest eg han er litt oppskrytt. Men bøkene hans kjem jo ut med høg frekvens og er raske å kome gjennom. Då vert det lett å raske med seg ei når ein er innom biblioteket. Fosse har ein særmerkt skrivestil, det er sant, men ofte går stil framfor innhald i tekstane hans. Det er lite variasjon, og når eg les bøkene hans, er det ofte vanskeleg å få auge på nokon eigentleg djupleik under den iaugefallande overflata. Og det verkar som han balar med den same tematikken i mest alt han skriv. Nokre unntak er det sjølvsagt, til dømes Trilogien, men som regel er eit metaforisk skuldertrekk det eg sit att med etter å ha lese ferdig bøkene hans. 

Levande stein er ei samling med kortare tekstar, hovedsakeleg i prosaform, men også eit dikt, alt saman skrive i tidsrommet 2004 til 2014. Den fyrste teksten, «Aasen, Welhaven, Hauge», er eit slags miniessay der Jon Fosse kjem med nokre refleksjonar kring forholdet mellom språket, diktarkunsten og trua. Ivar Aasen er den raude tråden, med innspel frå Johan Welhaven og Olav H. Hauge. Elles namedroppar Fosse både Wittgenstein, Heidegger og Meister Eckhard i ein tekst som nok kunne ha vore interessant om han hadde vore lengre. 

Så kjem fire prosatekstar som alle på eit eller anna vis inneheld steinmotivet tittelen til boka viser til. Mest eksplisitt kjem dette motivet til syne i den fyrste teksten, «Drøymt i stein». I denne teksten, som er skrive i dialogform, vert me presentert for ein mann som får anfall han opplever som å bli forvandla til rasande stein. Om det er epilepsianfall, psykosar eller noko heilt anna er uklart. Kan hende Fosse berre vil vere gåtefull og la lesaren leggje inn kva han vil her. Det kan sjølvsagt vere at det berre er eg som med opne auge ikkje forstår noko som andre lesarar oppfattar som ein innlysande, og kan hende også banal, metafor. Dette er den lengste teksten i boka. 

Neste tekst ut er «Heimkomst». Dette er ei ganske kort novelle om ein mann som kjem attende til kona si etter å ha vore innlagt på eit mentalsjukehus. Novella, eller kva ein no skal kalle teksten, er ganske rørande og slett ikkje dårleg. I «Eit noko» treffer me ei naken kvinne som har ei kjensle av at nokon eller noko ser på ho, til og med snakkar til ho. Ho har ein trong etter å bli fylt av «ein mann, av stein, av ein steinmann». Eg seier ikkje meir. Den siste novella heiter «Bølgjer av stein». Handlinga, om det kan kallast handling, er lagt til eit landskap med fjord og fjell. Fosse er framleis i det gåtefulle og - ja, ein kan like godt seie det - pretensiøse hjørnet og skildrar ein mann og ei kvinne som ser ut til å ha overnaturlege evner. Det mest interessante med denne novella er den vekslande synsvinkelen. Utover det har eg lite å seie om denne teksten. 

Samlinga vert avslutta med diktet (eller «hymna») «Heilt utan ord», dedisert til den kristne mystikaren Meister Eckhart. Her er temaet bandet mellom sjelen og Gud. Utan at eg er ekspert på korkje Ekchart eller kristen mystikk, gjenkjenner eg ein del tankegods frå den mystiske tradisjonen i dette diktet. Også her lurar Fosse inn ein referanse til stein. Eigentleg eit ganske fint dikt med musikalske kvalitetar. 

Det var altså Levande stein av Jon Fosse. Her får ein litt av kvart, sakprosa, fiksjon og lyrikk, men når alt kjem til alt er denne bagatellen av ei bok meir luft enn substans, og til sjuande og sist sit eg ikkje att med meir enn enda eit skuldretrekk. Snart er ho nok gløymt.