Ofte tenkjer me på kristendomen som den europeiske verdsreligionen, og det er mykje sant i det, for mykje av det teologiske, filosofiske, apologetiske og filologiske arbeidet som har prega kristendomen gjennom dei siste tjue hundreåra, har vore gjort av europeiske tenkjarar. Men i dei fyrste hundreåra av historia til kristendomen, stod Kyrkja sterkast aust og sør for Middelhavet, og det var for ein stor del tenkjarar frå det me i dag kallar Midtausten og Nord-Afrika som la grunnlaget for den dogmatiske og intellektuelle tradisjonen både Vestkyrkja og Austkyrkja byggjer på. Heilt frå starten var gresk det viktigaste språket for kristen litteratur, men mot slutten av det andre hundreåret begynner ein eigen kristen litteratur på latin å vakse fram i dei vestlege delane av Romerriket, nærare bestent sør for Middelhavet, i provinsen Afrika. Kartagaren Tertullian reknast som den fyrste teologen som skreiv på latin, og sjølv om han ikkje hadde nokon framståande eklesiastisk posisjon har den særs omfattande litterære produksjonen hans hatt stor betydning for kristendomen.
Førre veke las eg ei boka Tertullian of Africa: The Rhetoric of a New Age. Boka inneheld skriftene De testimonio animae (Om vitnesbyrdet til sjela) og Ad nationes (Til nasjonane), det fyrste i sin heilheit, det andre i utdrag. Omsetjinga frå latin til engelsk er gjort av Quincy Howe, som også har skrive omfattande kommentarar til kvart kapittel. Dette er apologetiske tekster som ber preg av å vere skrive i ei heidensk samtid som kunne by på store utfordringar for tilhengarar av den nye, kristne religionen, som jo faktisk var forbudt av styresmaktene. Mange yrkesvegar var stengde for dei kristne, og stundom braut det ut kristenforfølgjingar, sjølv om desse i hovudsak var av lokal art i Tertullians tid. Det kunne vere forbunde med fare å vere kristen i denne perioden, og det var ikkje få som lei martyrdøden.
Hovudtesen i teksten om sjela er at sjela frå naturen er retta mot Gud, og at derfor ho by default er kristen. Difor må heidningane ikkje berre tolerere dei kristne, men aller helst tilslutte seg kristendommen. Ad nationes er også eit forsvar for kristendomen i ei heidensk verd, men her går Tertullian også meir direkte til åtak på heidendomen. Det verserte mange vrangførestillingar om kristne - som at dei åt spedbarn og praktiserte incest. Tertullian svarar med at dette ikkje stemmer, men at heidningane gjer minst like fæle ting som dei skuldar dei kristne for. Mange syntest også at dei kristne trusførestillingane var bisarre og ikkje så reint lite lattervekkande. Tertullian svarar med å leggje ut om kor mykje meir bisarre og latterlege førestillingane til heidningane er.
Tertullian freistar på inga måte å møte meiningsmotstandarane sine med respekt. Han brukar både sarkasme og ironi, og er ikkje redd for å gå til åtak på ein religion som i hans auge er temmeleg idiotisk og som legitimerer forbudet mot kristendomen. Men det som gjer sterkast inntrykk for meg som lesar, er korleis han han syner sølvmotseiingane og dei logiske brota i det romerske lovverket (eller snarare tolknga av det) i samband med desse sakene. Eg synest dette var interessant lesing, og om du, kjære lesar interesserer deg for tidleg kyrkjehistorie, eller religion i Romerriket meir generelt, kan det godt hende at også du vil setje pris på denne boka.
Men nok om det. Det er på tide med litt fiksjon med handling frå det såkalla «ville vesten» også. Her om dagen las eg ei bok om ein westernhelt eg sette stor pris på i ungdommen, men som eg sjeldan les no for tida, nemleg den den sjarmerande, musikalske og særs skytekunnige Walt Slade, Texas Ranger og «the singingest man in the whole southwest». Bradford Scott er kreditert som forfattar av den engelskspråklege utgåva eg har lese (sjølv om det står Jackson Cole (psevdonymet forfattaren, eller snarare skaparen, Alexander Leslie Scott brukte på dei tidlegare Jim Hatfield-bøkene) på dei norske utgåvene). Killer’s Doom er ei bok som trass i mange kvalitetar fell gjennom på spektakulært vis. Boka handlar om jakta på ein bandittleiar som gjerne drep uskuldige menneske medan han freistar å gjere seg rik på ulovleg vis. Den syngande rangeren samarbeider godt med El Pasos sheriff og ymse representantar for næringslivet i den amerikanske grensebyen, og takk vere hans framifrå intelligens klarar han å pønske ut kven illgjernimgsmannen er. På vegen utryddar han og medhjelparane så å seie heile banden med kuler og krutt. Dette er altså ein ganske blodig roman. Boka har noko preg av kriminalforteljing, men er fyrst og fremst ein tradisjonell westernroman av den ljosare sorten. Men boka fell som sagt gjennom. HO HAR NEMLEG INGEN ORDENTLEG SLUTT. HELTEN KLARER KORKJE Å FANGE ELLER DREPE SKURKEN. HAN KJEM SEG GANSKE ENKELT UNNA! Det var mest som eg ikkje trudde kva eg las. Styr unna! Dette er svindel. Kven vil vel lese ein westernroman der urett ikkje blir straffa?
(Det er jo sjølvsagt mogleg at det er noko feil med ebokeksemplaret eg las, men eg sjekka ei anna elektronisk utgåve også, og det hadde same «slutt». Det blir nok ikkje noko Walt Slade på meg igjen med det fyrste.)
Ei oppmoding til slutt: Ta vare på kvarandre, et sunt og ver tru mot sanninga. Kvar dag kan bli din siste. Memento mori.
Tertullian of Africa: The Rhetoric of a New Age
av Quincy Howe
iUniverse, 2011
Walt Slade: Killer’s Doom
av Bradford Scott
Pyramid/Wildside, 1963
Kommentarer
Legg inn en kommentar