Bokomtale: Reisa til Mjuk

Reisa til Mjuk

Arne Ruset

Solum Bokvennen, 2025

Fredag gjekk eg ein tur innom biblioteket på veg heim frå jobb for å sjå om dei hadde fått inn noko ny, norsk lyrikk. Det hadde dei. Fleire bøker eg ikkje hadde sett før, lyste mot meg då eg kom til hylla med nye diktsamlingar frå dei norske forlaga. Ei av dei var skrive av Arne Ruset. «Arne Ruset?» sa ei lita røyst inne i hovudet mitt. «Han har eg då skrive om før!» Ettersom eg likar å følje lyrikarar over fleire utgjevingar, tok eg med boka heim. Då eg kom heim oppdaga eg ganske fort at det slett ikkje var Arne Ruset eg hadde skrive om, men Arne Ruste, eller ikkje Arne Ruste, eigentleg, men boka Her. Arne Ruset var visst ein heilt annan.

No har eg lese den nye boka til Arne Ruset. Ho heiter Reisa til Mjuk og er, etter kva eg kan sjå, den sjuande diktsamlinga hans sidan debuten i 1973. Kva har så denne Arne Ruset å by på? spør du kan hende. Det skal eg freiste å seie noko om her.

Omslaget på boka er ikkje ulikt den tidlegare nemnte boka til Arne Ruste. Smussomslaget har ein mørk, om ikkje svart, så i alle fall ein mørk, mørk brunfarge. Øvst til venstre står det «Arne Ruset», og nedst til høgre står det «Reisa til Mjuk». Eller nedst og nedst. For under tittelen står det i små versalar «Dikt | Solum Bokvennen». Midt på omslaget er det ein liten reproduksjon av Lars Hertevigs maleri «Rullestadjuvet», men biletet er så lite og så mørkt at det er vanskeleg å sjå kva det er.

Kva kan ein så seie om innhaldet i denne boka. Jo, ho inneheld 44 dikt som for det meste er ganske korte. Berre fire av dei går over to sidar (eller eigentleg berre ein og ein halv). Som dei fleste norske samtidspoetar skriv Ruset i ubunden form. Her finn du ingen fast rytme og ingen enderim. Han set sjeldan punktum, og dei fleste av dikta er delt opp i korte strofer. Språket er ukomplisert og biletrikt. Som vanleg er i moderne lyrikk, er det eitt lyrisk subjekt gjennom heile boka, og boka fortel ei slags historie. Nokre av dikta kan likevel stå for seg sjølv.

Den fyrste avdelinga i boka har tittelen «Preklinikk». Her er det dikt som krinsar om sport og oppvekst. Heile fire av dei handlar om fotball, og to om skisport. Særleg det andre diktet, «Skiflygar», er elegant og poengtert. Her skildrar Ruste skyggen av skiflygaren ved landing som eit korsets teikn. «Slik at til og med den Heilage ande skal / kjenne på eit milligram av sjalusi.» Dimed vert ein kristen tematikk introdusert i samlinga. Religiøse erfaringar og kristne symbol dukkar opp med jamne mellomrom resten av diktsamlinga.

I andre avdeling, «Skumringshesten», vert diktar-eg-et ramma av ein akutt sjukdom, moglegvis eit hjarteinfarkt eller noko liknande, og han havnar på sjukehus. Inne på rom 2011 stoggar tilværet opp, og vår mann (ja, for eg trur det er ein mann). Han mistar retningssansen, og med den, framdrifta i livet.

Tredje avdeling, som har tittelen «Engelen», skil seg frå dei andre med omsyn til det formale oppsettet. Her sløyfar han overskriftar og skriv lengre linjer. Dikta verkar mindre avgrensa og har ein sterkare intensitet. Naturen, særleg dei mørke, trugande fjella, er sterkt nærverande og ser ut til å symbolisere ei indre og ytre uro. (Ironisk nok, i og med at fjell vanlegvis står heilt i ro.) Diktar-eg-et er ikkje lenger aleine, men saman med eit du. Kven dette er, vert ikkje klargjort. Kan hende det er ein ektefelle, eller rett og slett er ein engel. Dei to fyrste linjene, «du legg armen kring skuldrane mine og / slepper meg aldri», gjentas på slutten av det siste diktet i denne avdelinga. Dette skapar ein fin symmetri. Dette, kombinert med fråværet av overskriftar og stor forbokstav (med eitt unntak) kan sjåast som eit hint om at denne avdelinga skal lesast som eitt langt, samanhengande dikt.

«Reisa til Mjuk» er tittelen på siste avdeling. Uroa er borte og ljos og von om framtida er attende. Det som vert skildra her, er rekonvalesensen etter sjukdomen. Det lyriske subjektet er på veg ut av den mørke skogen og ut i ljoset. Ruset avsluttar boka med eit bilete av eit duvereir. Ei ljosare tid er i vente, for «snart vil nyklekte ungar / skimtast oppe i det glisne reiret // med fin dun på issane / skal dei gløde / i kveldens siste solstrålar, som / smyg seg over fjellryggane i vest». 

Om eg skal felle ein slags dom over denne boka, må eg fyrst trekkje fram at Arne Ruset er ein poet med noko på hjartet. Det er noko han vil formidle, og han gjer det med eit visst mål språkleg vigør. Bileta er rett som det er slåande, og dei kristne motiva gjev samlinga retning. Ruset skriv med alvor, men maktar å balansere dette alvoret med glimt av humor. Likevel er ikkje dette nok til at eg som lesar vert tilstrekkeleg gripen til at eg vil anmode folk til å gå mann av huse for skaffe seg boka. Det handlar kan hende om den litterære forma han har valt, at ganske enkelt ikkje appellerer til meg, eller det kan vere fordi døden framleis fortonar seg som fjern for meg, ein veltrent mann i førtiåra som et og lever sunt og sjeldan opplever større hot mot helsa enn forkjøling. Ikkje veit eg, men berre så det er sagt: Eg angrar ikkje på at eg har lese boka. Og det er ganske klart i mine auge at Arne Ruset er ein mykje betre lyrikar enn Arne Ruste.